Co to jest kategoria szachowa?
Kategoria szachowa to poziom lub tytuł nadawany szachistom określający ich siłę gry.
Jak można uzyskać kategorię szachową?
Kategorię można zdobyć osiągając dobry wynik w turnieju klasyfikacyjnym indywidualnym lub drużynowym rozgrywając w nich wymaganą ilość partii o wymaganym tempie (czas na partię na zawodnika).
Czy można stracić kategorię szachową?
Nie. Kategorię posiada się dożywotnio.
Jakie są kategorie szachowe?
Kategorie przyznawane przez Wojewódzki lub Polski Związek Szachowy (PZSzach):
Najniższą kategorią jest kategoria piąta (V). Następnie są: IV, III, II i I. Dalej w kolejności są tytuły: Kandydat na Mistrza Krajowego (k) i Mistrz Krajowy (m). Kategorie od V do II to kategorie okręgowe – nadawane przez związki wojewódzkie. Kategorie I, m i k – to kategorie centralne nadawane przez PZSzach. Oznaczenie bk oznacza ‘brak kategorii’.
Tytuły przyznawane przez Międzynarodową Federację Szachową (FIDE):
Tytuły open: Candidate Master (CM), FIDE Master (FM), International Master (IM) i Grandmaster (GM).
Tytuły kobiece: Woman Candidate Master (WCM), Woman FIDE Master (WFM), Woman International Master (WIM) i Woman Grandmaster (WGM).
Zwyczajowo tytuły międzynarodowe mają pierwszeństwo przed kategoriami i tytułami krajowymi.
FIDE przyznaje jedynie tytuły – nie przyznaje kategorii.
Tłumaczenie tytułów FIDE:
CM – Kandydat na Mistrza FIDE, FM – Mistrz FIDE, IM – Mistrz Międzynarodowy, GM – Arcymistrz
WCM – Kandydatka na Mistrzyni FIDE, WFM – Mistrzyni FIDE, WIM – Mistrzyni Międzynarodowa, WGM – Arcymistrzyni
Czy kategorie / tytuły szachowe są zależne od wieku zawodnika?
Generalnie nie. Wiek szachisty nie ma wpływu na możliwość zdobycia kategorii – liczy się tylko siła gry. Jednakże FIDE przyznaje tytuły najlepszym zawodnikom światowej czy kontynentalnej rangi zawodów. Np za zajęcie pierwszego miejsca w Mistrzostwach Świata Juniorów do lat 20 szachista otrzymuje tytuł Arcymistrza a szachiści z miejsc 2 i 3 tytuł Mistrza Międzynarodowego.
Więcej w tym temacie:
http://www.fide.com/component/handbook/?id=199&view=article
Co to jest ranking?
Ranking to wartość kategorii szachowej wyrażona liczbowo w celu precyzyjnego określania siły gry szachistów. Im wyższy ranking, tym większa siła gry i wyższa kategoria. Nie należy myśleć o rankingu jako o miejscu / lokacie na ogólnej liście szachistów. Np kategoria III to ranking 1600 a kategoria II to ranking 1800.
Kategorie open, męskie i kobiece – o co tu chodzi?
PZSzach posiada wspólną nomenklaturę dla wszystkich tytułów i kategorii, ale kategorie kobiet i mężczyzn różnią się rankingiem. W PZSzach nie ma kategorii otwartych. Kobiety zdobywają kategorie kobiece a mężczyźni kategorie dla mężczyzn.
W FIDE istnieją tytuły open i tytuły kobiece. Kobieta może posiadać tytuł open (np FM, lub GM) lub tytuł kobiecy (np WFM lub WGM). Mężczyzna może posiadać tylko tytuł open.
Jak ranking ma się do kategorii?
Szachista niesklasyfikowany i rozpoczynający rywalizacje na zawodach rankingowych ma ranking 1000 i brak kategorii (b.k.). Przykładowo szachista z kategorią III posiada ranking 1600. Poniżej tabela określająca wartość rankingową kategorii:
Kategorie / tytuły FIDE
[supsystic-tables id=10]Tytuły FIDE bywają są także nadawane za zwycięstwa w turniejach rangi światowej lub kontynentalnej niezależnie od uzyskanego rankingu.
Kategorie / tytuły PZSzach
[supsystic-tables id=11]Plusy określają wypełnienie normy na wyższą kategorię. Np. aby zdobyć kategorię pierwszą należy wypełnić normę na kategorię pierwszą dwukrotnie, czyli zdobyć ją w dwóch różnych turniejach – za pierwsze wypełnienie normy otrzymuje się ‘+’ i wyższą wartość rankingową. Plusy są także dożywotnie.
Co to jest wypełnienie normy?
Przykładowo, aby zdobyć kategorię IV męską należy wypełnić normę na kategorię IV męską czyli uzyskać w jednym turnieju ranking co najmniej 1300. Po wypełnieniu normy zostaje przyznana zawodnikowi kategoria IV o wartości rankingu 1400. Oznacza to, że niższe kategorie łatwiej zdobyć. Od kategorii II wzwyż należy już uzyskać ranking co najmniej równy danej kategorii, np dla kategorii II co najmniej 1800.
Aby zdobyć tytuł Kandydata na Mistrza Krajowego (2200 M / 2000 K) należy uzyskać ranking 2200 dla mężczyzn a 2000 dla kobiet trzykrotnie (w trzech różnych turniejach).
[supsystic-tables id=12]Jak oblicza się ranking uzyskany w danym turnieju?
Do obliczenia rankingu uzyskanego w danym turnieju stosuje się wzór:
=( 1 / ( 1 + liczba_partii ) ) * ( 400 * ( 2 * zdobyte_punkty – liczba_partii ) + suma_rankingów*)
Suma rankingów – łącznie z rankingiem gracza, którego ranking obliczamy.
Poniżej link do arkusza w Excellu do obliczania rankingu z danego turnieju.
Kalkulator_Rankingu_Szachowego.xlsx
Czy są jakieś dodatkowe wymagania?
Dla wszystkich kategorii określa się minimalną liczbę partii jakie należy rozegrać w danym turnieju (nie licząc walkowerów) i minimalne tempo (czas na daną partię na zawodnika). Przykładowo dla kategorii V należy rozegrać minimum 5 partii w danym turnieju w tempie co najmniej 30 minut na partię na zawodnika.
[supsystic-tables id=16]Dodatkowo, aby uznać wypełnienie normy w danych zawodach, należy uzyskać w nich minimum 1/3 punktów z rozegranych partii (dla norm FIDE – 35%).
Dla tytułu Kandydata: należy posiadać ranking FIDE 2100 dla mężczyzn i 1900 dla kobiet. Dla tytułu Mistrza odpowiednio 2300 i 2100. Nie jest doprecyzowane, czy wymagany ranking FIDE należy posiadać w momencie wypełnienia normy, czy w innym (późniejszym, wcześniejszym) czasie.
Gdzie mogę sprawdzić czy już mam kategorię?
Na stronie Centralnego Rejestru PZSzach w wyszukiwarce po prawej stronie
http://www.cr-pzszach.pl
Centralny Rejestr zostanie wkrótce odświeżony i zmodernizowany.
Czy trzeba należeć do klubu, żeby zdobyć kategorię?
Nie. Przynależność klubowa nie jest wymagana. Natomiast wymagana jest rejestracja zawodnika w Centralnym Rejestrze. Dlatego zawodnicy bez przynależności klubowej muszą się zarejestrować. Wypełniony formularz rejestracji należy dostarczyć sędziemu zawodów.
Druk można pobrać z naszej strony:
http://ksz-zefir.pl/materialy/formularz-rejestracji-zawodnika-w-cr-bez-przynaleznosci-klubowej.pdf
Czy można brać udział w zawodach klasyfikacyjnych pomimo braku rejestracji w Centralnym Rejestrze?
Tak, ale należy przed rozpoczęciem turnieju lub w jego trakcie dostarczyć sędziemu wypełniony druk rejestracji do Centralnego rejestru. Często sędzia lub organizator dysponują odpowiednimi drukami.
Czy trzeba dopełnić formalności aby otrzymać kategorię?
Jeśli zawodnik nie ma przynależności klubowej i nie jest zarejestrowany w Centralnym Rejestrze to wymagana jest rejestracja do Centralnego Rejestru – patrz wyżej.
Kategorię otrzymuje się automatycznie poprzez wniosek sędziego danego turnieju do Wojewódzkiego lub Polskiego Związku Szachowego.
W przypadku wypełnienia normy w kilku turniejach o mniejszej niż wymagana liczbie partii – można uzyskać normę na samodzielny wniosek zawodnika.
Czy rejestracja w Centralnym Rejestrze wiąże się z opłatami?
Nie. Rejestracja jest bezpłatna.
Czy należy dokonać opłaty za przyznanie kategorii?
Zawodnicy zrzeszeni w Klubach nie muszą dokonywać opłat za zatwierdzenie kategorii. W przypadku zawodników niezrzeszonych należy dokonać opłaty zgodnie z Komunikatem Organizacyjno-Finansowym PZSzach. Wysokość tej opłaty na luty 2018 wynosi 50 złotych. Kategoria zostaje przyznana niezależnie od wniesienia opłaty, ale zostaje zatwierdzona dopiero po opłaceniu.
W przypadku norm centralnych (od I kat w górę) należy dokonać opłaty niezależnie od przynależności klubowej.
Zdobyłem kategorie jako gracz niezrzeszony w klubie ale nie zapłaciłem za jej zatwierdzenie. Czy kategoria przepadła?
Nie. Dokonać opłaty można w dowolnie późnym czasie. Kategoria jest przyznana, ale nie zatwierdzona. Do momentu dokonania opłaty zawodnik jest ciągle klasyfikowany jako gracz bez kategorii lub z poprzednią kategorią.
Czy muszę zapłacić za zatwierdzenie kategorii, która zdobyłem jako gracz niezrzeszony jeśli zapiszę się do klubu?
Nie. Po zapisaniu do klubu kategoria zdobyta wcześniej zostaje zatwierdzona bez konieczności płatności.
Czy trzeba mieć licencję szachową, żeby zdobyć kategorię?
Nie. Licencja nie ma związku z kategorią szachową.
Zdobyłem kategorię i dopełniłem formalności, ale w Centralnym Rejestrze ciągle jest wzmianka: w oczekiwaniu na zatwierdzenie przez KKiR WZSzach, dlaczego?
Możliwych jest kilka przyczyn, m.in. brak dokonania opłaty przez organizatora do PZSzach za turniej klasyfikacyjny. W razie długiego okresu oczekiwania można uzyskać odpowiedź pisząc na adres związku wojewódzkiego jeśli to kategorie okręgowe, czyli od V do II (np: ŚlZSzach: szs.kontakt@gmail.com ) lub PZSzach: biuro@pzszach.pl jeśli to kategorie centralne.
Na czym polega odrzucenie niektórych partii w danym turnieju?
W zawodach, w których gracz rozegrał więcej partii niż wymagane, można pominąć partie wygrane jeśli pogarszają uzyskany ranking. Jednakże liczba partii przedstawionych do oceny klasyfikacyjnej nie może być mniejsza niż wymagana , oraz musi być zachowana zasada uzyskania co najmniej 1/3 punktów z partii przedstawionych do oceny (pozostałych po odrzuceniu).
W turnieju kołowym (indywidualnym – co jednak nie jest doprecyzowane w regulaminie klasyfikacyjnym) normę oblicza się z wszystkich rozegranych partii.
Czy są jakieś wyjątki od ogólnych założeń?
Można zaliczyć normę zawodnikowi, który rozegrał w zawodach mniej partii niż wymagane, ale pod warunkiem, że uzyskał w nich co najmniej 1/3 punktów z wymaganej minimalnej liczby partii. Na przykład w turnieju 5-cio rundowym zawodnik chce uzyskać kategorię III (czyli minimalna ilość partii = 7). Zdobył 2,5 punktów (czyli więcej niż wymagane 1/3 z 7) i osiągnął na tyle wysoki wynik rankingowy, że przyjmując, że w partiach brakujących do wymaganego limitu przegrałby z przeciwnikami o rankingu równym średniemu rankingowi swoich przeciwników z danego turnieju to i tak wypełniłby normę na III kategorię. Decyzje o przyznaniu kategorii podejmuje wtedy Wojewódzki lub Polski Związek Szachowy.
Dopuszcza się także wypełnianie norm z dwóch lub większej ilości turniejów 5-8 rundowych przy dodatkowych założeniach.
Co oznacza kod B2.10.3 lub B.2.10.2 na stronie Chessarbiter przy zawodniku, który wypełnił normę na danym turnieju?
B2.10.3
To oznaczenie punktu w nieaktualnym już regulaminie PZSzach mówiące:
“Jeżeli turniej składa się z większej liczby rund niż wymagane minimum dla poszczególnych kategorii to zawodnik, po uzyskaniu normy (po rozegraniu minimalnej liczby partii), ma prawo przed zakończeniem rozgrywek, zgłosić sędziemu ten fakt i dokonać zastrzeżenia by pozostałe partie grane przez niego w turnieju nie były już brane pod uwagę przy ustalaniu normy. (…)”
Obecnie nie trzeba zgłaszać sędziemu wypełnienia normy na kategorię po rozegraniu koniecznej ilości partii dla danej kategorii (np 5 partii dla kat. IV). Normę można wypełnić w dowolnej liczbie partii danego turnieju. Np jeśli turniej jest 9-cio rundowy, to normę na np V kategorię można uzyskać w 5, 6, 7, 8 lub 9 partiach. Zawsze wybiera się najkorzystniejszą ilość partii dla danej normy licząc od początku turnieju.
W obecnym regulaminie klasyfikacyjnym mówi o tym punkt 4.5.
B2.10.2
To oznaczenie punktu w nieaktualnym już regulaminie PZSzach mówiące:
“W zawodach, w których rozegrano więcej partii, niż minimum wymagane do oceny klasyfikacyjnej, można pominąć partie wygrane z zawodnikami, których udział w zawodach pogarsza średni ranking. Jednakże liczba partii przedstawionych do oceny klasyfikacyjnej nie może być mniejsza niż wymagana (…)”.
Możliwość odrzucenia partii uwzględnia też aktualny regulamin klasyfikacyjny w punkcie 4.4, jednakże w programie Chessarbiter jest oznaczony według starego regulaminu.
Stary regulamin PZSzach:
http://www.pzszach.civ.pl/index.php?idm=4&idm2=125&idm3=224
Więcej informacji o kategoriach, rankingach i tytułach szachowych:
Regulamin klasyfikacyjny PZSzach
https://en.wikipedia.org/wiki/FIDE_titles
Sprawdź inne artykuły w BAZIE WIEDZY SZACHOWEJ